Ο αγώνας μέχρι τη διευθέτηση του Μακεδονικού ζητήματος (Συνθήκη Βουκουρεστίου 1913) ήταν δύσκολος. Από το 1870, με την ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας και την αποκήρυξή της από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, η ένταση μεταξύ Βουλγάρων κι Ελλήνων στο χώρο της Μακεδονίας αυξάνεται. Μολονότι αποτελεί τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα εδάφη της υπερτερεί σημαντικά το ελληνικό στοιχείο. Κατ’ αυτή την περίοδο (Μάρτιος 1870) γεννήθηκε ο Παύλος Μελάς στη Μακεδονία. Η ζωή του θα ταυτιστεί με το Μακεδονικό Αγώνα.
